1. TAKSON: Czyściec błotny Stachys palustris 1L., rodzina: Jasnotowate Lamiaceae (A5)
| Odmiana typowa (var. vulgaris) - rodzima dla Polski, występuję w mokrych ziołoroślach i szuwarach, na stanowiskach naturalnych | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
| Odmiana polna (var. segetum) - prawdopodobnie zawleczona do Polski w prehistorii, dawniej (pół-) uprawiana |
2. SIEDLISKA WYSTĘPOWANIA: ziołorośla (nie koszone)
3. SIEDLISKA Z KTÓRYCH ZBIERANO: ziołorośla i szuwary na Ponidziu
4. TOKSYCZNOŚĆ: roślina nieszkodliwa
5. ZBIERANE ORGANY JADALNE: bulwy, tworzone jesienią; jadalne są także młode pędy i owoce suche tego gatunku, ale ich nie testowano w niniejszej pracy
6. SPECYFIKA POZYSKANIA I OBRÓBKI WSTĘPNEJ: zbiór dość wydajny, dość szybki; nie jest on bardzo trudny, bo rośliny rosną w pulchnej, wilgotnej ziemi; obróbka – tylko mycie
7. SPECYFIKA
DALSZEJ OBRÓBKI: nie potrzebna
8. OBRÓBKA TERMICZNA: nie jest konieczna, ale bulwy smaczniejsze są po np. usmażeniu niż na surowo
9. WARTOŚĆ ORGANOLEPTYCZNA: smażone bulwy są bardzo smaczne; przypominają w smaku frytki z ziemniaków; gdy się je ugotuje bardziej czuć lekką, ale wyraźną goryczkę
10. KALORYCZNOŚĆ: bulwy czyścca błotnego S. palustris są zapewne wysoko kaloryczne; pokrewny czyściec japoński S. affinis zawiera w bulwach wielocukier stachiozę, która nie jest w pełni przyswajalna przez organizm ludzki – zatem bulwy S. palustris, które mogą mieć podobny skład, są raczej dietetyczne
11. WYKORZYSTANIE POKARMOWE OBECNE LUB W PRZESZŁOŚCI (ZACHOWANE DANE): Hedrick (1919) podaje, że bulwy tego gatunku były jadane podczas głodu, gotowane lub suszone; Moerman (2002) nic nie pisze o jedzeniu przez Indian tych bulw; wspomina jedynie, że Indianie Gosiute jedli „nasiona” tego gatunku; bulwy S. palustris, wraz z wieloma innymi roślinami, były polecane jako pokarm zastępczy podczas I wojny światowej (Maurizio 1926); miały być one przyrządzane jak szparagi; Łuczaj i in. (2011) podają że był on pokarmem głodowym w płd. i płd-wsch. Polsce do aż do przełomu XIX i XX wieku, a potem tylko przekąską do 1970 roku; najczęściej mielono bulwy i dodawano do zup lub chleba; w XVIII i XIX wieku był jadany w Szwecji i Wielkiej Brytanii
12. OCENA PRZYDATNOŚCI GATUNKU NA POKARM PODSTAWOWY: wartościowy pokarm podstawowy
13. CZAS ZBIORU I OBRÓBKI PORCJI „P” I „R”:
- odmiana typowa - Stachys
palustris
L. var. vulgaris - czas zbioru 1 kg bulw - około 1
h 23’ pracy (5A)
- odmiana polna - Stachys palustris L. var. segetum - czas zbioru 1 kg bulw - około 43’pracy (5A)
14. GATUNKI SPOKREWNIONE: najwartościowszym gatunkiem z rodzaju czyściec - Stachys jest S. affinis (syns.: S. sieboldii, S. tuberifera) - cz. japoński, gatunek uprawiany w Chinach i Japonii, rzadziej w innych częściach świata; gatunek rodzimy w północnych Chinach; jadany jest surowy lub po obróbce temicznej (Hu 2005); w podobny sposób wykorzystywane są bulwy S. adulterina, gatunku rodzimego w zachodnim Hubei i przylegającym obszarze Syczuanu (Hu 2005), oraz S. geobomycis; jadalne są także liście S. baicalensis (Kunkel 1984) oraz bulwy i liście północnoamerykańskiego S. hyssopifolia (Tanaka 1976; Kunkel 1984); z liści i szczytów pędów S. officinalis (syn. Betonica o.) wyrabiano smaczną namiastkę herbaty (Facciola 1990); czyściec florydzki - S. floridiana, z południa USA, jest czasem zbierany dla jadalnych bulw i bardzo rzadko uprawiany.
Czyściec błotny w czasie kwitnienia (bulwy tworzą się dopiero jesienią, kiedy część nadziemna zamiera) 
Bulwy odmiany typowej 
Bulwy odmiany polnej
Tutaj jest link do artykułu o różnicach morfologicznych organów podziemnych obu odmian czyścca błotnego (które były niezauważane wcześniej):
http://maxbot.botany.pl/cgi-bin/pubs/data/article_pdf?id=4209
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz