Czosnaczek pospolity (Alliaria petiolata) jako pokarm podsawowy, nie tylko przekąska

1. TAKSON: Czosnaczek pospolity (Alliaria petiolata (Bieb.) Cav. et Grande), syn. A. officinalis Andrz., rodzina kapustowate (Brassicaceae) (AF5, AF5)


Czosnaczek tworzy grube, mięsiste korzenie palowe, które po odpowiedniej preparacji można spożywać jak ziemniaki

2. SIEDLISKA WYSTĘPOWANIA: lasy i ich okrajki

3. SIEDLISKA Z KTÓRYCH ZBIERANO: Ponidzie: ziołorośla nadrzeczne na skraju łęgu (bardzo rozległe stanowisko), łęg Fraxino-Alnetum, lasek jaworowo-brzozowy, skraj lasu mieszanego

4. TOKSYCZNOŚĆ: lekko toksyczny na surowo – zawiera glikozydy gorczyczne o ostrym i lekko gorzkim smaku; w nasionach tej rośliny występują kardenolidy o działaniu nasercowym, natomiast w zielu glikozyd, flawonoid i olejek gorczyczny (Sarwa 2001)

5. ZBIERANE ORGANY JADALNE: zgrubiałe palowe korzenie spichrzowe i nasiona(testowane jako pokarm podstawowy); jadalne są też liście i kwiatostany ale tylko jako "przyprawa"

6. SPECYFIKA POZYSKANIA I OBRÓBKI WSTĘPNEJ: pozyskanie (kopanie) nie sprawia trudności (średnio 13'/kg); dość czasochłonne jest mycie wykopanych korzeni (27'/kg); zbiór nasion jest łatwy i dość wydajny (3h 38'/kg)

7. SPECYFIKA DALSZEJ OBRÓBKI: nie jest wymagana

8. OBRÓBKA TERMICZNA: korzenie trzeba gotować 4-5 h (np. na parze w dole ziemnym), by rozłożyć glikozydy gorczyczne; nasiona należy ugotować i moczyć przez dobę w rzece, w kawałku moskitiery (te sposoby preparacji zostały odkryte podczas naszych badań)

9. WARTOŚĆ ORGANOLEPTYCZNA: surowe korzenie przypominają w smaku chrzan Armoracia rusticana, a po wysuszeniu są podobne do azjatyckiej przyprawy "wasabi" z Wasabia japonica; surowe nasiona mają smak ostry i gorzki; po obróbce korzenie są smaczne i sycące, o smaku delikatnym, łagodnym, zbliżonym trochę do kłączy kokoryczki Polygonatum, orzechów i gotowanego głąba kapusty; spreparowane nasiona są bardzo smaczne i miękkie, przypominają smakiem i konsystencją ekspandowany ryż

10. KALORYCZNOŚĆ: zarówno korzenia jak i nasiona to najbardziej kaloryczne organy roślin, ale dokładne wartości dla tego gatunku nie są znane

11. WYKORZYSTANIE POKARMOWE OBECNE LUB W PRZESZŁOŚCI (ZACHOWANE DANE): liście można jeść na surowo w sałatkach (Facciola 1990); po ugotowaniu robią się gorzkie; według Mowszowicza (1969) liście, łodygi i kwiaty bywają wykorzystywane jako przyprawa, np. przy wyrobie musztardy (Rostafiński, Seidl 1972); gatunek opisany również w "Dykcyonarzu roślinnym" ks. Krzysztofa Kluka (1805-1811) (pod starą nazwą Erysimum alliaria) i wielu innych dziełach

12. OCENA PRZYDATNOŚCI GATUNKU NA POKARM PODSTAWOWY: gatunek ten mógł być ważną rośliną pokarmową (zarówno korzenie palowe jak i nasiona), jeśli tylko występował obficie; ocena: korzenie - AF5, nasiona - AF5(szczegóły patrz post "Legenda")

13. CZAS ZBIORU I OBRÓBKI PORCJI „P” I „R”:

korzenie: 1kg - 40'

nasiona: 1kg - 3 h 38’

czas zbioru i obróbki porcji P i R nie są znane

(objaśnienia - patrz post „Legenda”)

14. GATUNKI SPOKREWNIONE: rodzaj monotypowy (?)

15. UWAGI: Nikołąj Annienkov (1878) wspomina, że liście czosnaczku spożywano dawnej jako lek na szkorbut