Dzikie rośliny jadalne - pokarmy podstawowe: Jadalny jaskier - "pszeniczny deszcz" (Ranunculus ficaria)

1. TAKSON: Jaskier ziarnopłon (ziarnopłon wiosenny) Ranunculus ficaria L., rodzina jaskrowate Ranunculaceae (GF5)

2. SIEDLISKA WYSTĘPOWANIA: łęgi, grądy, wilgotne łąki, pastwiska, brzegi strumieni i źródliska, czasem jako chwast w ogrodach

3. SIEDLISKA Z KTÓRYCH ZBIERANO: łęg jesionowo-olszowy Fraxino-Alnetum na Ponidziu

4. TOKSYCZNOŚĆ: roślina trująca w stanie świeżym; bulwy zebrane z roślin w stadium wegetacji są toksyczne i gorzkie, nawet po długim gotowaniu połączonym ze zmianami wody

5. ZBIERANE ORGANY JADALNE: bulwy korzeniowe oraz (w mniejszym stopniu) drobne bulwki tworzone na łodygach; jadalne jako przyprawa (przyrządzane jako zielenina lub nawet jadane na surowo) są młode liście tego gatunku, zebrane przed kwitnieniem

6. SPECYFIKA POZYSKANIA I OBRÓBKI WSTĘPNEJ: w odpowiednim terminie, około 20-30 maja, gdy część nadziemna roślin jest zamierająca, żółta, a rośliny właśnie przeszły w stan spoczynku, zbiór bulw jest dość ekonomiczny, a obróbka łatwa i krótka; szybszy jest zbiór bulw z roślin o żółtych i częściowo już uschniętych liściach, niż z roślin, których liście są jeszcze zielonkawo-żółtawe – w tym ostatnim przypadku istnieje konieczność odrywania bulw od łodyg, a same bulwy mają jeszcze nitkowate korzenie utrudniające czyszczenie; najlepiej zerwać z powierzchni zbioru pożółkłe i uschnięte liście i "odorywać" kopaczką płytko pod powierzchnią ziemi leżące wiązki bulw, by potem przepłukać je na sicie pod bieżącą wodą (np. w źródełku lub strumieniu), by na końcu wrzucić je do wody, która oddzieli bulwy od fragmentów liści i patyczków pływających na powierzchni; jako miejsce kopania najlepiej jest wybrać powierzchnię na której, po odgarnięciu uschniętych i żółtych liści, widać wiele drobnych bulw – tam, pod powierzchnią jest najwięcej wiązek podziemnych większych bulw

7. SPECYFIKA DALSZEJ OBRÓBKI: nie wymagana

8. OBRÓBKA TERMICZNA: bulwy należy dość krótko (1 h) gotować w wodzie lub gotować w dole ziemnym na parze; według Annenkova (1878) bulwy R. ficaria się smaży

9. WARTOŚĆ ORGANOLEPTYCZNA: zebrane w stanie uśpienia i ugotowane bulwy są bardzo smaczne, mączyste i sycące; bulwy zebrane w czasie wegetacji są niejadalne; liście zebrane w marcu, przed kwitnieniem są smaczne, na surowo lekko pikantne, lepsze gotowane

10. KALORYCZNOŚĆ: brak dokładnych danych; organy podziemne mają zwykle znaczną kaloryczność

11. WYKORZYSTANIE POKARMOWE OBECNE LUB W PRZESZŁOŚCI (ZACHOWANE DANE): bulwy ziarnopłonu R. ficaria i korzenie kaczeńca Caltha palustris jadano dawniej w Finlandii bardzo powszechnie, tak że nie obawiano się tam głodu, jeśli tylko zbiór tych korzeni się udał (Maurizio 1926 za Krünitzem 1787); podczas pierwszej wojny światowej polecano na pokarm bulwy i liście R. ficaria (Maurizio 1926); fragmenty zwęglonych bulw Ranunculus ficaria odnaleziono w Holandii i Szkocji na mezolitycznych (tj. ze środkowej epoki kamienia) stanowiskach archeologicznych (Lityńska-Zając, Wasylikowa 2005)

12. OCENA PRZYDATNOŚCI GATUNKU NA POKARM PODSTAWOWY: pokarm głodowy - tylko gdyby w okolicach osad istniały wyjątkowo zasobne stanowiska tej rośliny; ocena - bulwy 5GF (objaśnienia - patrz post „Legenda”)

13. CZAS ZBIORU I OBRÓBKI PORCJI „P” I „R”:

bulwy: 1kg - 4 h 10’;

porcja P - 3 h 18’;

porcja R - 7 h 28’

(objaśnienia - patrz post „Legenda”)

14. GATUNKI SPOKREWNIONE: niekiedy wyróżnia się jako odrębny podgatunek Ranunculus ficaria subsp. calthifolius, czasem traktowany jako odrębny gatunek – ziarnopłon kłusy Ficaria nudicaulis – ; różni się on od typowego podgatunku – Ranunculus ficaria subsp. bulbifer – m. in. tym, że nie tworzy bulw na łodygach, w kątach liści i często występuje w miejscach suchych (na południu kraju)

15. UWAGI: w starożytności (np. u Dioskorydesa) nazywano tę roślinę dziką pszenicą i nawet w nowszych czasach mówiono o deszczach pszenicznych – wzięło się to z podobieństwa małych bulw łodygowych do ziarniaków pszenicy; po obumarciu liści i łodyg leżą one na nagiej ziemi obmywane przez wiosenne deszcze (Maurizo 1926). Nazwa rodzajowa jaskrów - Ranunculus, oznacza tyle co "mała żaba" (to zdrobnienie od łacińskiej nazwy żab - Rana)